Της Βάγιας Τσιώλη.
Ένα από τα πιο συχνά παράπονα που εκφράζουν όσοι είναι σε μακροχρόνιες σχέσεις είναι ότι το ταίρι τους επιθυμεί να τους αλλάξει. Απορία μαζί και έκπληξη:
Πώς το έτερον ήμισυ, εκεί που όλα είναι (ή μοιάζουν να είναι) ρόδινα και τακτοποιημένα επιζητεί ξαφνικά την αλλαγή του ή της συντρόφου; Τι έχει συμβεί; Αλλάζουν οι άνθρωποι; Κι αν, ναι, πρέπει να αλλάζουν;
Αλλά και ποιο είναι εκείνο που αρχικά κάνει δυο ανθρώπους να θέλουν να είναι μαζί;
Ας προσπαθήσουμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι των σχέσεων, απαντώντας πρωτίστως στην τελευταία ερώτηση. Μπορούμε να δώσουμε αρκετά ονόματα σε αυτό που ενώνει δυο ανθρώπους: έρως, πόθος, έλξη, χημεία, γενετήσια ορμή. Όπως κι αν το αποκαλέσουμε, πάντως, ένα είναι το μέγα γεγονός ότι, όσο διαρκεί αυτό το συναίσθημα, όλα στη σχέση μοιάζουν να είναι υπέροχα, ροζ, παραμυθένια. Οι δυο ερωτευμένοι νιώθουν πως είναι πραγματικά πλασμένοι ο ένας για τον άλλον. Κάθε τι πάνω στο αγαπημένο πρόσωπο φαντάζει ποίημα• κάθε κίνηση, κάθε λέξη του μοιάζει ονειρική, παραδεισένια. Όλος ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από το αγαπημένο πρόσωπο. Ή, μάλλον, όλος ο κόσμος είναι το πρόσωπο αυτό.
Όπως, όμως, συμβαίνει με όλα τα ωραία πράγματα στη ζωή, έτσι και ο έρωτας δεν κρατάει για πάντα. Κάποτε αυτός είτε μεταλλάσσεται, είτε παύει να υπάρχει. Κι όμως η διάρκειά του δεν είναι τόσο το ζητούμενο, όσο η επενέργειά του, που είναι ευθέως ανάλογη της ποιότητας της σχέσης ενός ζευγαριού μέσα στο χρόνο.
Κι εδώ ακριβώς έρχεται ο παράγοντας αλλαγή να παίξει το δικό του ρόλο. Καθώς κυλά ο χρόνος, όλα αλλάζουν. «Τα πάντα ρει», είχε πει ο Ηράκλειτος, με την έννοια ότι τίποτα δε μένει στάσιμο ποτέ. «Κανείς δεν μπορεί να μπει δυο φορές στο ίδιο ρέμα του ποταμού». Εφόσον η σχέση του ζευγαριού συνεχίζει μες στο χρόνο, εξελίσσεται. Οι συνθήκες κάθε φορά είναι διαφορετικές, οι καταστάσεις που το ζευγάρι καλείται να αντιμετωπίσει ποικίλλουν: όμορφες κι ευτυχισμένες στιγμές, αλλά και λογής υποχρεώσεις, δύσκολες συγκυρίες, αστάθμητοι παράγοντες, ρουτίνα (με την έννοια μιας σειράς από σταθερά επαναλαμβανόμενες καθημερινές κινήσεις). Ωστόσο, όταν επιλέγει κανείς να ενώσει τη ζωή του με τη ζωή κάποιου άλλου, έχει επιλέξει να μοιράζεται με τον άλλο και τα καλά, αλλά και τα άσχημα. Και, πραγματικά, στα άσχημα φαίνεται ο αληθινός χαρακτήρας του ανθρώπου. Αυτός ο χαρακτήρας, λοιπόν, δεν πρόκειται να αλλάξει κατά βάση.
Να αλλάξει, ίσως, όχι. Να βελτιωθεί, όμως, ναι. Και μπορεί και πρέπει.
Είναι στη φύση του ανθρώπου η βελτίωση και η συνεχής πρόοδος;
Ασφαλώς και είναι. Ειδάλλως, η διδασκαλία, η παιδεία, η νουθεσία και η αυτοβελτίωση θα ήταν λέξεις κενές και δίχως νόημα. Αλλάζω θα πει μεγαλώνω και ταυτόχρονα ωριμάζω, λαμβάνοντας υπόψη μου τις εκάστοτε συνθήκες και προσπαθώντας να προσαρμοστώ σε αυτές, όχι καιροσκοπικά, αλλά έχοντας επίγνωση των αλλαγών με τις οποίες η ίδια η ζωή μάς φέρνει κάποια στιγμή αντιμέτωπους. Έτσι, αλλάζω θα πει βελτιώνομαι.
Στην περίπτωση των ανθρώπων που είναι σε μακροχρόνιες σχέσεις η αλλαγή και η βελτίωση πρέπει να αφορά και στους δυο και, κυρίως, οφείλει να είναι αποτέλεσμα κοινής επιλογής και συγχρονισμένης μακροχρόνιας προσπάθειας• να γίνεται αυτοβούλως και όχι να επιβάλλεται.
Αλλάζουμε, επομένως, και οι δυο. Μερικές από τις αλλαγές αυτές δεν μπορούμε να τις αποφύγουμε. Τέτοιες είναι το γήρας, για παράδειγμα, με τις συνακόλουθες αλλαγές που επιφέρει στο σώμα αλλά και στο νου. Είναι ανόητο κι ανώφελο να κατηγορούμε τον άλλο ή και τον εαυτό μας γι’ αυτό, όπως και να επιζητούμε την επαναφορά (αλλαγή δηλαδή) του άλλου ή και τη δική μας στην πρότερή του μορφή. Θα ήταν καλό να σταθούμε στη θετική πλευρά αυτής της αλλαγής και να την απολαύσουμε: είναι η σοφία, η πείρα της ζωής που έχουν κερδίσει και οι δύο σύντροφοι στο πέρασμα του χρόνου, είναι η αγάπη, η στοργή και η τρυφερότητα που μπορούν να δώσουν άπλετα ο ένας στον άλλο, γιατί είναι σε θέση πλέον να εκτιμήσουν αυτές τις αξίες.
Τις αλλαγές που κρίνουμε ως ζευγάρι πως είναι απαραίτητες για την ομαλή συμβίωσή μας, τις συζητάμε και τις συναποφασίζουμε. Πάντοτε με γνώμονα το καλύτερο για την κοινή μας ζωή και προσβλέποντας σε ένα κοινό μέλλον, στο οποίο και οι δυο θα έχουμε το δικαίωμα να είμαστε ο εαυτός μας, βιώνοντας ταυτόχρονα σωστά και χωρίς άγχος τις αλλαγές που επιφέρουν η ζωή κι ο χρόνος σε εμάς και στον κόσμο που μας περιβάλλει.
Όλα αυτά όμως με έναν απαρέγκλιτο όρο: το ότι θέλουμε πραγματικά και οι δυο να είμαστε μαζί. Αλλιώς υπάρχει γκρίνια, εξαναγκασμός, τέλμα, στασιμότητα, φθορά.
Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει σχέση. Μόνο αλλαγή.
Και σε κάθε περίπτωση η επιλογή είναι δική μας.
vforvagia 